Jak wojna zmienia postrzeganie domu?

13 03 2025

Kategoria: Aktualności Wydziału, Najnowsze publikacje

Na to pytanie odpowiadają dr Anna Wnuk i Julia Góralska (studentka naszego Wydziału) w artykule „Home is just a feeling”: Essentialist and anti-essentialist views on home among Ukrainian war refugees, opublikowanym w czasopiśmie „Emotion, Space and Society”.

Autorki przeprowadziły wywiady z uchodźczyniami z Ukrainy, które obecnie mieszkają w Polsce, aby zbadać, jak osoby przesiedlone w wyniku wojny rozumieją pojęcie domu.

Analizując narracje uchodźczyń, badaczki odwołały się do opozycji między esencjalistycznym a antyesencjalistycznym pojmowaniem domu. W ramach podejścia esencjalistycznego dom postrzega się jako unikalny i zakorzeniony w konkretnym miejscu. Z kolei antyesencjalistyczna perspektywa zakłada, że dom nie jest kategorią niezmienną, lecz płynną i negocjowaną, kształtowaną przez indywidualne doświadczenia. Badanie miało na celu ustalenie, czy doświadczenie wojny i przymusowego przesiedlenia wzmacnia tęsknotę za domem w jego esencjalistycznym, stabilnym wymiarze, czy też sprzyja bardziej elastycznemu i relacyjnemu rozumieniu domu.

Na podstawie rozmów autorki wyróżniły trzy główne sposoby myślenia o domu:

Przywiązanie do stabilnego i bezpiecznego domu – dla wielu uchodźczyń dom to wciąż miejsce bezpieczeństwa, stabilności i głębokiego zakorzenienia. Nawet jeśli fizycznie się od niego oddaliły, więź emocjonalna pozostaje niezwykle silna. Jak mówi jedna z uczestniczek badania: „Dom to uczucie – uczucie ciepła, spokoju (…) stabilności”.
Poczucie braku domu – część badanych koncentruje się na poczuciu straty i niedostępności domu. Miejsce, które kiedyś było ostoją, stało się teraz nieosiągalne i to sprawia, że trudno im odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
Redefinicja domu – niektóre uchodźczynie starają się pogodzić tradycyjne rozumienie domu z nowymi doświadczeniami. Zamiast myśleć o nim jako o jednym, konkretnym miejscu, tworzą jego nową koncepcję – sieć różnych miejsc, które wspólnie składają się na poczucie zadomowienia. Jak mówi jedna z badanych: „Dom we Lwowie to rodzina i wspomnienia, a dom w Warszawie to praca, nowe relacje, przyjaciele. Naprawdę czuję się tu jak w drugim domu. Będę tęsknić za Warszawą, gdy wyjadę gdzieś indziej, tak jak tęsknię za Lwowem, gdy go opuszczam”.

Wyniki badania pokazują także, że przed wojną relacja uchodźczyń z domem była intuicyjna i oczywista. Przymusowa zmiana miejsca zamieszkania sprawiła, że ich związek z domem zmienił się i ewoluował, stał się tematem do refleksji – wojna skłoniła je do głębszego zastanowienia się nad tym, co naprawdę oznacza dla nich dom.

Zachęcamy do lektury artykułu wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć wyzwania stojące przed uchodźcami i zastanowić się nad tym, co dla nas samych oznacza dom.

Pełny artykuł: Wnuk, A., & Góralska, J. (2024). ‘Home is just a feeling’: Essentialist and anti-essentialist views on home among Ukrainian war refugees. Emotion, Space and Society, 53, 101052.