Początki: Edward Abramowski (lata 1915-1918)

Polska psychologia uniwersytecka ukształtowała się przed pierwszą wojną światową niemal równocześnie na dwóch uniwersytetach: na Uniwersytecie im Jana Kazimierza we Lwowie (pracownię psychologiczną założył tu w roku 1901 twórca Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, Kazimierz Twardowski) oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie pracownię psychologiczną mniej więcej w tym samym czasie zorganizował Władysław Heinrich. W kilka lat później psychologia powstała również na Uniwersytecie Warszawskim. Za datę początkową należy uznać dzień 15 listopada 1915 roku, kiedy to Edward Abramowski, absolwent wydziałów przyrodniczych (fizyka, biologia) na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Genewskim obejmuje na Uniwersytecie Warszawskim pierwszą katedrę psychologii. W tym samym roku organizuje on Seminarium Psychologiczne przy Wydziale Filozoficznym uniwersytetu, co stanowi bardziej pierwotną formę późniejszego zakładu. Seminarium kształciło studentów w zakresie psychologii. Abramowski prowadził tu dwa, cieszące się ogromną popularnością, wykłady: jeden z psychologii ogólnej, drugi “O badaniu typów indywidualnych” (Dobrzycka, 1991). Pogarszające się zdrowie z czasem utrudniało mu aktywność dydaktyczną, w zastępstwie Abramowskiego prowadził wówczas zajęcia dr A. Chojecki.

Jeszcze przed objęciem uniwersyteckiej katedry Abramowski związany był z psychologią warszawską. Wraz z Władysławem Weryho (założycielem Przeglądu Filozoficznego oraz późniejszego Instytutu Filozoficznego) organizuje w roku 1907 Polskie Towarzystwo Psychologiczne (była to wówczas organizacja o lokalnym zasięgu, obecne PTP powstało po wojnie wyłaniając się z organizacji poznańskiej), a następnie w 1910 roku zakłada Pracownię Psychologiczną, trzecią chronologicznie pracownię tego typu na ziemiach polskich. W 1913 roku pracownia została przejęta przez PTP oraz przemianowana na Warszawski Instytut Psychologiczny. Podwójna niejako rola Abramowskiego, wykładowcy na uniwersytecie i kierownika Instytutu, pomogła uniwersyteckiemu seminarium przetrwać kłopoty lokalowe nękające Uniwersytet w początkach jego działalności. Aż do śmierci Abramowskiego Seminarium Psychologiczne korzystało z pomieszczeń Instytutu, który mieścił się w istniejącym do dzisiaj, a nawet ostatnio odnowionym, budynku przy ul. Pięknej 44. Tutaj studenci odbywali zajęcia oraz korzystali z książek i pomocy naukowych Towarzystwa, które zresztą sam Abramowski przywiózł osobiście z zagranicy i wyposażył w nie Instytut. Po śmierci Abramowskiego (21.06.1918) późniejszy Zakład Psychologii otrzymuje częściowo w wynajem, a częściowo w darze zbiory biblioteczne Instytutu, jego umeblowanie i aparaturę, a także osobiste zbiory książkowe z prywatnej biblioteki Abramowskiego.

Edward Abramowski był postacią nietuzinkową, zarówno w myśli psychologicznej jak i pod względem niepokornej osobowości. Może zatem nieprzypadkowo przypadła mu rola inicjatora warszawskiej psychologii, wielokrotnie wszak przeciwstawiającej się istniejącemu systemowi politycznemu. Socjalista za młodu, działacz Proletariatu i PPS-u, działacz niepodległościowy, zwolennik braterstwa i solidarności klasowej, Abramowski uznawany jest, jak pisze Urszula Dobrzycka (1991) za “ideowego protoplastę Solidarności”. I choć ze względu na krótki okres aktywności akademickiej nie pozostawił po sobie zorganizowanej szkoły uczniów, nie wiadomo jak wyglądałyby początki uniwersyteckiej psychologii w Warszawie bez jego tutaj udziału.