Jaki wpływ na opinie wyrażane przez ankietowanych ma sposób zadawania pytań, gdy chodzi o kontrowersyjne kwestie społeczne?

19 12 2024

Kategoria: Aktualności Wydziału, Najnowsze publikacje

W „Behavior Research Methods” ukazał się artykuł dr hab. Karoliny Hansen i dr Aleksandry Świderskiej Integrating open- and closed-ended questions on attitudes towards outgroups with different methods of text analysis, w którym badaczki opisywały, jaki wpływ na opinie wyrażane przez ankietowanych ma sposób zadawania pytań.

W badaniach nad postawami społecznymi często stosuje się pytania zamknięte, które ograniczają odpowiedzi respondentów do wyboru spośród dostępnych opcji, takich jak skale ocen czy odpowiedzi „tak/nie”. To metoda wygodna, ale nie zawsze oddająca złożoność ludzkich opinii. Badanie koncentrowało się na korzyściach płynących z zastosowania pytań otwartych, pozwalających respondentom na formułowanie swobodnych wypowiedzi. Dzięki temu można uchwycić zróżnicowane i niejednoznaczne poglądy, szczególnie w kwestiach budzących kontrowersje, takich jak postawy wobec uchodźców.

Naukowczynie przeprowadziły dwa badania na reprezentatywnych próbach dorosłych Polaków, których zapytały o opinie na temat uchodźców. W kwestionariuszach pojawiły się pytania zamknięte i otwarte. Pytania zamknięte dotyczyły m.in. wpływu uchodźców na gospodarkę, kulturę czy bezpieczeństwo, a otwarte – zachęcały do swobodnego wyrażania opinii na temat polityki wobec uchodźców.

Polska jest interesującym w skali świata przypadkiem w badaniach nad postawami wobec uchodźców. W ostatnich latach obywatele naszego kraju (oraz rządzący) przyjmują różne podejście wobec uchodźców w zależności od ich pochodzenia. W 2022 roku masowo przyjmowano uchodźców z Ukrainy, jednocześnie odmawiając pomocy uchodźcom z Bliskiego Wschodu.

W kwestionariuszach z pytaniami zamkniętymi dominowały negatywne postawy wobec uchodźców (pytano raczej o uchodźców z Bliskiego Wschodu). Większość ankietowanych wyrażała niechęć do ich przyjmowania. Tylko 28% uczestników pierwszego badania oraz 26% uczestników drugiego badania opowiedziało się za przyjęciem uchodźców. Negatywne wyniki korelowały z wcześniejszymi badaniami opinii publicznej w Polsce.

W przypadku pytań otwartych odpowiedzi były inne. W pierwszym badaniu 54% uczestników wyraziło poparcie dla przyjęcia uchodźców, choć często warunkowało je określonymi wymaganiami, takimi jak konieczność pracy, asymilacji czy ograniczony dostęp do świadczeń społecznych.

Drugie badanie z pytaniami otwartymi, przeprowadzone rok później, pokazało, że poparcie dla uchodźców spadło do 45%. W odpowiedziach zaczęły się pojawiać nowe kategorie oczekiwań, takie jak pomoc uchodźcom w ich krajach pochodzenia (9% odpowiedzi). Wskazywano również na konieczność selekcji uchodźców – 25% respondentów sugerowało, że Polska powinna przyjmować tylko określone grupy, np. kobiety z dziećmi lub chrześcijan.

Manualna analiza treści pozwoliła na wyodrębnienie głównych kategorii odpowiedzi, ale była czasochłonna. Zastosowanie narzędzi automatycznych, takich jak Meaning Extraction Helper (MEH), Linguistic Inquiry and Word Count (LIWC) oraz Sentiment Analyzer, usprawniło analizę poprzez szybkie umożliwienie identyfikacji powtarzających się tematów i ocenę emocjonalnego tonu odpowiedzi.

Badania pokazują, że sposób zadawania pytań ma istotny wpływ na wyniki. Pytania otwarte pozwalają lepiej zrozumieć motywacje i argumenty stojące za postawami respondentów. Chociaż w pytaniach zamkniętych dominuje negatywny obraz uchodźców, odpowiedzi na pytania otwarte często wskazują na bardziej zniuansowane i konstruktywne podejście.

Autorki sugerują, że łączenie metod otwartych i zamkniętych może dostarczyć pełniejszego obrazu społecznych postaw wobec grup zewnętrznych. Badania te mogą również pomóc w projektowaniu skutecznych polityk publicznych, uwzględniających rzeczywiste potrzeby i obawy społeczne.

Z całym artykułem można zapoznać na stronie pisma lub pobrać go tutaj w wersji PDF.

Źródło: Hansen, K., & Świderska, A. (2024). Integrating open- and closed-ended questions on attitudes towards outgroups with different methods of text analysis. Behavior research methods, 56(5), 4802–4822.