Odszedł prof. Janusz Grzelak

25 04 2025

***

Nie żyje profesor Janusz Grzelak, dla większości Janusz: otwarty, fantastycznie skracający dystans, pełen osobistego uroku, humoru, błyskotliwy rozmówca, zawsze otoczony ludźmi i otwarty na nich; przebywanie w jego towarzystwie było przyjemnością.

Zanurzony w życiu społecznym, swoimi aktywnościami mógłby obdzielić wielu. Podjął misję kierowania Wydziałem w najczarniejszych czasach chylącej się ku upadkowi komuny, zjednując do tej sprawy trójkę wspaniałych ludzi (Barbarę Malak, Teresę Szustrową i Mirka Koftę). Podejmował karkołomne i trudne decyzje, które bez jego optymizmu i pewnej dozy „nieliczenia się z rzeczywistością” nie miałyby szans na realizację. Członek „Solidarności” i zarządu Regionu Mazowsze, po wprowadzeniu stanu wojennego represjonowany i zmuszony do ustąpienia ze stanowiska Dziekana. Członek Komitetu Helsińskiego i współzałożyciel podziemnego Społecznego Komitetu Nauki, współorganizował akademicki ruch oporu. W czasach przełomu negocjator Okrągłego Stołu po stronie „Solidarności” jako wiceprzewodniczący zespołu do spraw oświaty i nauki. W rządzie Tadeusza Mazowieckiego został wiceministrem edukacji narodowej. Członek zarządu Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, przewodniczył Radzie Programowej tej organizacji.

Na Uniwersytecie Warszawskim był prorektorem do spraw współpracy z zagranicą. Na Wydziale Psychologii zainicjował studia w języku angielskim (dzisiejszy WISP). Z jego inicjatywy powołano Instytut Spraw Społecznych, którego był pierwszym dyrektorem.

Wybitny naukowiec. Jego działalność naukowa odzwierciedlała jego pasje społeczne: zainteresowanie problematyką współzależności społecznej, orientacjami społecznymi, dynamiką konfliktów i postawami Polaków wobec dóbr publicznych. Autor licznych książek i artykułów. Wypromował wielu uczniów. Laureat Morton Deutsch Awards for Social Justice.

Do końca życia zmagał się z deficytem czasu (jak każdy, kto robi wiele). Wyraził to w jednym z mali pisząc, że musi sprawdzić, czy wszystko w relacjach z innymi poukładał i nie zostawia po sobie bałaganu. Do końca był zorientowany na innych.

Był profesorem psychologii społecznej, ale zasięg tego, czym się zajmował, wykraczał poza akademicką buchalterię. Jego żywiołem byli ludzie, a główną wartością i sensem życia przełamywanie trudności, pomoc drugiemu człowiekowi, okazanie mu sympatii czy zwyczajnego (ale jakże niecodziennego) zainteresowania.

Każdy z nas ma głębokie poczucie straty PRZYJACIELA. To właśnie sprawia, że na wieść o Jego odejściu na mediach społecznościowych zaroiło się od wpisów, komentarzy, wspomnień setek dobrych znajomych, uczniów, współpracowników i całej masy przyjaciół ze wszystkich stron świata.

Profesor Janusz Grzelak zapisał się w historii polskiego społeczeństwa obywatelskiego, ale także w sercach wielu, którzy dzięki Niemu poczuli, że przyjaźń to wspaniałe uczucie.

prof. dr hab. Anna Szuster-Kowalewicz
p.o. Prodziekan ds. Naukowych

***

We are deeply saddened to share the news of the passing of Professor Janusz Grzelak — an outstanding scholar, social activist, citizen, and above all, a Friend.

Professor Grzelak played a key role in shaping the academic and public life of Poland. He served as Deputy Minister of Education, Vice-Rector for International Relations at the University of Warsaw, and Dean of the Faculty of Psychology.

One of his most lasting contributions was the creation of the English-language psychology program — now known as the Warsaw International Studies in Psychology (WISP) — which began in 2005 and opened the Faculty of Psychology UW to students from around the world.

As a professor of social psychology, his work was driven by a deep interest in social issues — from interdependence and social orientations to the dynamics of conflict and how societies relate to public goods. He published widely and mentored many students who carry forward his academic legacy. In recognition of his lifelong dedication to social justice, he was awarded the prestigious Morton Deutsch Award.

He collaborated with many international universities, including institutions in the United States, the Netherlands, and Austria. He was also a co-founder of the Helsinki Foundation for Human Rights and a member of numerous scientific associations.

But beyond his impressive professional achievements, those who knew Professor Grzelak will remember him most for his warmth, openness, and genuine care for others. He believed in helping people, breaking down barriers, and always taking an interest in those around him. He had a unique ability to connect with people — thoughtful, witty, and always surrounded by students, friends, and colleagues from all over the world. Being in his presence was a real privilege.

Janusz, we will miss you very much.

Warsaw International Studies in Psychology (WISP)

***

JANUSZ GRZELAK urodził się w 1941 r. w Warszawie. Całą swoją karierę akademicką, aż do przejścia na emeryturę, związał z Uniwersytetem Warszawskim. Ukończył studia psychologiczne w 1963 r. w Instytucie Psychologii UW, doktorat napisany pod kierunkiem Tadeusza Tomaszewskiego obronił w 1970 r., w 1977 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego, a w 2001 r. tytuł naukowy profesora. Był pierwszym demokratycznie wybranym dziekanem Wydziału Psychologii w 1980 r. (musiał ustąpić z tego stanowiska w wyniku politycznych represji) oraz dziekanem w latach 2005-2008. Był prorektorem ds. współpracy z zagranicą, wiceministrem nauki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, ważnym działaczem polskiej opozycji, członkiem zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”, delegatem na I Krajowy Zjazd Związku w Gdańsku, współpracownikiem Komisji Helsińskiej, członkiem Zarządu Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, wieloletnim członkiem Komitetu Psychologii PAN i przewodniczącym kapituły nagrody im. Andrzeja Malewskiego. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu ze strony „Solidarności” – za swój udział w negocjacjach otrzymał nagrodę im. Mortona Deutscha.

Zainicjował na Wydziale Psychologii i przez wiele lat prowadził badania dotyczące konfliktów społecznych, negocjacji i mediacji, współzależności interesów i dylematów społecznych, bezradności społecznej i alokacji kontroli. Jest autorem oryginalnej metody badania orientacji społecznych (tzw. metoda warszawska), opracowanej wspólnie z Grażyną Wieczorkowską. Był aktywnym członkiem European Association of Social Psychology i członkiem Zarządu tego Stowarzyszenia, organizatorem wielu międzynarodowych konferencji z zakresu psychologii społecznej oraz psychologii dylematów społecznych. Dzięki licznym sprawowanym funkcjom przyczynił się do rozwoju psychologii społecznej w Polsce. Był inicjatorem powstania w 2005 r. na Wydziale Psychologii 5-letnich anglojęzycznych studiów psychologicznych, opartych na współpracy międzynarodowej z Uniwersytetem w Delaware, USA. Po przejściu na emeryturę przez kilka lat pracował na Akademii Pedagogiki Społecznej im. Marii Grzegorzewskiej, współtworząc tam psychologię społeczną.

Msza święta będzie odprawiona 04.05.2025 roku o godz. 17:00 w kaplicy Centrum Animacji Misyjnej oo. pallotynów przy ul. Leśnej 15/17 w Konstancinie-Jeziornej.

Ceremonia pogrzebowa odbędzie się 07.05.2025 roku o godz. 11:30 w Domu Pogrzebowym w sali B na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (tzw. Wólka Węglowa), potem nastąpi odprowadzenie do grobu.